Wij zijn zelf aan zet

Er begint een heel klein beetje schot te komen in de vastgelopen bouwmarkt van seniorenwoningen. In sommige gemeenten zien we een woonvisie met daarin plaats voor huisvesting van 50-plussers. Het belang van gemeenschappelijk wonen voor ouderen is herontdekt.

Er wordt ook best wel wat van verwacht. 50-Plussers moeten voor hun eigen toekomst zorgen en we weten allemaal hoe belangrijk het is dat mensen niet vereenzamen en steun hebben aan elkaar.

Ook erg positief zijn de nieuwe stimuleringsregelingen van de Rijksoverheid, waar wij als LVGO advies over hebben gegeven. Een regeling voor het opstarten van woongemeenschappen, kosten van procesbegeleiding en financiële garanties bij de bouw. Er komt nu een tweede regeling (die in principe vanaf 1 oktober open staat) waar een flinke subsidie wordt gegeven op de bouw van ontmoetingsruimten. Mogelijk wordt 50% tot zelfs 75% van de bouwkosten van deze gemeenschappelijke ruimtes onder voorwaarden gefinancierd. Kortom: het wordt gelukkig gemakkelijker om in de overspannen bouwmarkt tóch een mooie woongemeenschap met elkaar neer te zetten. Ook woningcorporaties lijken wat meer interesse te hebben om hun rol te pakken voor het opzetten van woongemeenschappen op basis van sociale huur.

Booming business

Seniorenbouw is booming business geworden! Allerlei partijen zien hier een kans, van projectontwikkelaars tot beleggers van vastgoed en ook een grote groep experts, architecten en adviseurs. Zij schuiven aan tafel bij de overleggen over toedeling van grond of herbestemming van oude panden. Met mooie woorden en grootste plannen worden nieuwe concepten bedacht waar wij (50-plussers) in zouden moeten wonen. Inclusief de wijkruimtes die wij moeten bemensen voor onze sociale contacten met de buurt en de zorgservice die we moeten afnemen als we niet goed meer voor onszelf kunnen zorgen. We krijgen ook nog een beweegprogramma en een speciale ruimte om onze vitaliteit op peil te houden …

Als commitment ontbreekt

Hoe goed bedoeld of hoe futuristisch dit soms ook is, het loopt natuurlijk niet goed af als je eerst een gemeenschappelijk wonen-concept neerzet en vervolgens de 50-plussers hierbij gaat zoeken. Er zijn genoeg mensen op de wachtlijst, daar ontbreekt het niet aan. Maar er wordt dan heel veel overgeslagen. Wat ontbreekt is de zeggenschap en het commitment van 50-plussers aan een doel dat zijzelf vorm en inhoud geven. Concepten die door anderen bedacht zijn, zijn zandkastelen. Op het moment dat er echte mensen in het kasteel gaan wonen, loop je het risico dat deze verstuiven en in elkaar storten. Dan ontbreekt het cement van de verbinding.

Onze toekomst

We hebben geen behoefte aan roze wolkige dromen van experts, die hier overigens goed aan verdienen in een overspannen woningmarkt. Het gaat niet om het geweldigste meest originele ontwerp van de zoveelste hofjeswoning. Wat 50-plussers nodig hebben is iets anders. Wij willen zelf werken aan onze toekomst. We willen zeggenschap hebben als individu over ons huis en als groep over het ontwerp van onze materiële leefomgeving. Tenslotte moeten wij het ermee doen, als we ouder en kwetsbaar worden. Het gaat om onze toekomst. Wijzelf willen onze identiteit handhaven en ontwikkelen, als persoon en als groep.

Groepsgeest

Community’s van senioren die lang met elkaar samenwonen, verschillen enorm qua onderliggende waarden en doelstellingen. Als een groep niks heeft met de directe buurt, maar een ecologisch voorbeeldproject in een stad wil zijn, is dat ook interactie met de omgeving en verrijkend. Er zijn groepen waarin veel mensen wonen die iets hebben met cultuur, samen creëren en samen erop uit gaan. Het bouwen van een woonomgeving is veel meer dan het leggen van stenen volgens een technisch ontwerp. Woongemeenschappen hebben zoiets als een ‘groepsgeest’, ze zijn menselijk, sociaal, dynamisch.

Angst om ouderen echte invloed te geven

Grondbezit is intussen een machtsmiddel. Zolang gronden en locaties toegewezen worden aan ondernemers, projectontwikkelaars en woningcorporaties, is de 50-plus-groep de afhankelijke partij. Je moet allang blij zijn dat je er een plekje krijgt. Dan blijf je afhankelijk van andermans geslaagde of niet geslaagde ideetjes. Zeggenschap van burgers is best lastig, vooral voor gemeenten en partijen die zelf aan veel regels moeten voldoen en angstig zijn om ouderen echte invloed te geven. Toch is de echte doelgroep en de belangrijkste gesprekspartner voor de gemeente de eigen groep burgers. Via collectief opdrachtgeverschap kunnen gemeenten 50-plussers zowel zeggenschap als verantwoordelijkheid gunnen voor het werken aan hun eigen toekomst. Wij hebben niet zoveel nodig, behalve de gelegenheid om dit te gaan doen.

Minder lucht- en zandkastelen

Grote voordelen die de samenleving terugkrijgt: minder lucht- en zandkasteel, meer nuchtere en waarschijnlijk zelfs goedkopere benutting van de grond en de mogelijkheden. Een grote variatie aan community’s waar ouderen keus hebben en passende omgeving. Geef ons burgers dus de verantwoordelijkheid voor het bouwen op gronden en locaties. Daar hoort dan uiteraard de verplichting bij om goed gebruik te maken van deze plekken en te bouwen aan een sociale levensloopbestendige omgeving. Wij zijn zelf aan zet. Laat ons met experts, architecten, adviseurs en andere partijen onze plannen neerzetten. Zo’n bouwproces faciliteert het tot stand komen van community’s in plaats van prachtige gebouwen.

Advies voor initiatiefgroepen

Voor initiatiefgroepen hebben we een advies: laat je de kaas niet van het brood eten. Zorg voor positie en zeggenschap, in plaats van braaf mee te wandelen met experts en bouwers. Zorg dat je een onafhankelijk procesbegeleider of adviseur hebt, niet gekoppeld aan de bouwpartner, projectontwikkelaar of woningcorporatie. Dan kan je samen eigenaar zijn van het project en verantwoording nemen voor jullie eigen toekomst.

Tekst: Gabriëlle Verbeek, voorzitter LVGO
Dit artikel verscheen ook in Wijzer Wonen, najaar 2021
Foto’s: Woongemeenschap Vrienderf, Olst