Wat is zingeving en wat is de relatie met wonen en met ouder worden? Bestaat er iets als groeps-zingeving? En wat is de invloed van corona hierop? We vragen het Anja Machielse, hoogleraar Humanisme en Sociale Weerbaarheid aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht.
Wat is zingeving, waar staat het voor?
Anja: ‘Een zinvol leven heeft meerdere dimensies. Het hebben van een doel is er een van. Daarnaast is regie een belangrijk element. Heb je voldoende competenties om de touwtjes in handen te hebben? Eigenwaarde is een andere dimensie. Daar zitten twee kanten aan: hoe kijken anderen naar jou en in hoeverre accepteer jij jezelf? Naar mate je ouder wordt, kijk je vaker terug in de tijd. Heb je spijt van bepaalde beslissingen en kun je daarmee in het reine komen? En dan: verbondenheid. Dit komt onder meer tot uiting in je persoonlijke relaties, in vriendschappen. Daarnaast heb je de meer alledaagse dingen die maken of je je leven als zinvol ervaart: herinneringen, foto’s, een mooie bos bloemen op tafel, een wandeling, een mooi gesprek.’
Welke rol speelt wonen binnen zingeving?
Anja: ‘Je woonomgeving is heel bepalend voor het gevoel een zinvol en prettig leven te kunnen leiden. Naar mate je ouder wordt en minder mobiel, krijgen je directe contacten in de woonomgeving een grotere plaats. Heb je mensen om je heen met wie je iets kunt doen of gewoon even een praatje kunt maken? Ken je je buren, groeten jullie elkaar? Ook deze vluchtige contacten kunnen ontzettend waardevol zijn. Ze geven het gevoel dat je thuis bent en ergens bij hoort. Omgekeerd kan de sociale druk of het gevoel niet opgenomen te zijn in je woonomgeving afbreuk doen aan de kwaliteit van leven. De kunst is om daarin een goede balans te vinden: wat past bij mij? De plek waar je woont is dus heel belangrijk voor zingeving. En daarom is het ook zo fijn als je zelf de controle hebt en kunt kiezen waar je woont.’
Is zingeving altijd iets persoonlijks, of kan het ook een groeps-ervaring zijn? Zoals binnen een woongemeenschap?
Anja: ‘Je zou zeker ook kunnen spreken van collectieve zingeving. Als je gezamenlijke interesses hebt, betrokkenheid voelt bij elkaar, herinneringen deelt met mensen om je heen: in zo’n omgeving voel je je gewaardeerd door de anderen en ontstaat er absoluut een vorm van zingeving die het persoonlijke overstijgt.’
Verandert zingeving met het ouder worden?
Anja: ‘Als je ouder wordt, krijg je andere doelen, meet gericht op de kortere termijn en steeds meer afgebakend. Zo zie je nu dat veel 60-ers nadenken over hoe ze willen gaan wonen. Ik val zelf ook in die categorie en merk dat het onderwerp steeds vaker ter discussie staat bij familie en vrienden. Het onderwerp gaat zwaarder wegen, er wordt echt veel over nagedacht! Ook hoe je sociale relaties waardeert, verandert met de jaren. Uit onderzoek blijkt dat voor ouderen de kwaliteitvan de contacten steeds meer gaat tellen. Je komt op een leeftijd dat je vaker met verlies geconfronteerd wordt, en dan is het fijn als je je kwetsbaarheid niet hoeft te verbergen, liefst ook in je directe woonomgeving.’
Wat is de invloed van corona op dit alles?
Anja: ‘Door corona zijn mensen hun sociale contacten gaan herwaarderen. Ze stellen zich de vraag wie nu echt belangrijk voor hen zijn. Wie heb ik gemist ten tijde van de beperkingen, wie niet? En: waar ben ik mee bezig, hoe ziet mijn dag eruit? Wat is voor mij zingevend? Sommigen zijn deels opgelucht: minder sociale contacten brengen ook minder verplichtingen met zich mee en daardoor ontstaat ruimte voor nieuwe dingen. Al deze vragen en ervaringen leiden tot herbezinning.’
Ellie Tap
Dit is een ingekorte versie van een artikel dat in het LVGO-ledenblad Wijzer Wonen is verschenen.