De komende twintig jaar verdubbelt het aantal ouderen. Ouderen die op enig moment ook zorg nodig hebben. Maar het aantal professionals dat deze zorg kan leveren zal niet verdubbelen. Integendeel. Nu al is er een tekort aan beroepskrachten in de zorg. Wat dan? De LVGO in gesprek met Marc van Ooijen, voorzitter RvB De Zorggroep: ‘Gemeenten moeten aan de slag met alternatieve woonvormen.’
Met 5.500 medewerkers en zo’n 3.000 vrijwilligers is De Zorggroep de grootste zorgaanbieder in Noord- en Midden-Limburg. De organisatie biedt een breed aanbod aan diensten binnen de thuiszorg en vele woon- en zorgcentra. Maar zonder ingrijpen ziet De Zorggroep de boel spaak lopen. Daarom wacht de organisatie niet op beleid of financiering van de politiek of verzekeraars, maar zet volledig in op ‘alternatieve’ woonvormen, sociale netwerken, positieve gezondheid en ondersteuning van mantelzorgers. De LVGO vroeg Marc van Ooijen, voorzitter van de Raad van Bestuur van De Zorggroep, waar volgens hem de oplossing ligt.
Alternatieve woonvormen voor ouderen
Van Ooijen: ‘Het concept ‘verpleeghuis is achterhaald. Niemand wil feitelijk in een verpleeghuis wonen. Je gaat er naartoe als het echt niet anders kan. Een verpleeghuis is een instituut dat je hele leven overneemt. Eigen regie op je leven, iets dat ook ouderen zo belangrijk vinden, is feitelijk niet mogelijk. Zelfs je partner, waar je soms al een heel leven mee hebt samengewoond, kan meestal niet mee verhuizen naar het verpleegtehuis. Het gebouw is gebaseerd op het aantal mensen dat zorg nodig heeft. Een plek voor partners is er dan meestal niet. Omdat er geen financiering voor is.
Mensen kunnen niet meer leven zoals ze willen en lopen zo het risico hun sociale gezondheid stukje bij beetje kwijt te raken.
Mensen kunnen niet meer leven zoals ze willen en lopen zo het risico hun sociale gezondheid stukje bij beetje kwijt te raken. Een aantal elementen van het verpleeghuis zou je aan moeten pakken. En je zou na moeten denken over alternatieve woonvormen’.
Vitale woongemeenschappen
Van Ooijen: ‘We moeten nadenken over hoe we vitale woongemeenschappen kunnen creëren. Ouderen hebben daar zelf ook gedachten en ideeën over. Die moet je honoreren. Ik ben voorstander van een integraal beleid. Kijk geïntegreerd naar een plan voor de wijk en woningbouw met veel ruimte voor sociaal contact en ‘noaberschap’. Daar bedoel ik mee: Ontwikkel gezamenlijk beleid voor nieuwbouw en verbouw van wonen, samen met deskundigen uit de sociale sector. Koppel WMO en woningbouw.
Kijk naar woongemeenschappen waar mantelzorgers, vitale ouderen en buren een vorm van ‘noaberschap’ kunnen ontwikkelen
Nu werken afdelingen van gemeenten nog niet vaak samen als het gaat om woningbouw en sociaal welzijn. Dat is jammer. Gemeenten en woningcorporaties kunnen veel betekenen voor ouderen die zorg nodig hebben. Kijk naar woonvormen waarin er minder professionele zorg nodig is. Naar vitale woongemeenschappen waar mantelzorgers, vitalere ouderen en buren een vorm van ‘noaberschap’ kunnen ontwikkelen.’
Sociale gezondheid
‘Zorgmedewerkers hebben veel oog voor de fysieke gezondheid van ouderen. Zo zijn ze opgeleid. Ze hebben meestal een verpleegkundige achtergrond, geen sociaal-agogische. Maar voor de sociale gezondheid van ouderen is het belangrijk dat zij een sociaal netwerk houden. Met een plek voor hun partner, mantelzorgers, hun kinderen, de buren en vrienden. Deze moeten daarbij niet teveel belast worden. Want ook een tekort aan mantelzorgers dreigt. Combineer je wonen en zorg dan kun je, bij het bouwen van woonvormen voor ouderen, nadenken over hoe je sociale netwerken rondom ouderen stimuleert, zonder die sociale netwerken teveel te belasten. De sociale omgeving van de oudere zou je op een natuurlijke manier, door slimme woningbouw, kunnen koppelen aan ouderenhuisvesting.’
Sociale zorg kan geboden worden door de sociale omgeving. De zwaardere fysieke zorg door zorgmedewerkers
‘Ik vind het belangrijk dat gemeenten, corporaties, zorgorganisaties en verzekeraars ook op die manier naar wijkvorming en woningbouw kijken. Is er intensieve zorg nodig, die de sociale omgeving niet kan leveren, dan zou je die ook kleinschalig in wijken kunnen clusteren. Ook daar kan 24 uurs zorg zijn. Zodat mantelzorgers niet overbelast raken. De sociale zorg kan gedragen worden door de sociale omgeving van de oudere die hulp nodig heeft. De zwaardere fysieke zorg kan geboden worden door zorgmedewerkers.’
De tijd dringt. Ontwikkel een woon-zorg visie
‘Gemeenten hebben nauwelijks besef van de problemen waar de zorg voor ouderen mee kampt. Ouderenzorg is een groeiend probleem. De personeelstekorten gaan niet meer weg. De wens van ouderen om eigen regie op het leven te houden zal blijven groeien. De kosten van de professionele zorg zoals we die nu leveren, zullen blijven oplopen. Meer verpleeghuisplekken zullen er niet bijkomen. En dat is ook niet de oplossing.
Oproep aan gemeenten: Meer ruimte voor alternatieve woonvormen, passend bij de wensen van ouderen
Ik roep gemeenten, corporaties, verzekeraars en zorginstellingen op een geïntegreerde woon-zorg visie te ontwikkelen. Met daarin de ruimte voor alternatieve woonvormen, passend bij de wensen van ouderen en geïntegreerd in de wijk. Niet alleen de ouderen zijn hiermee gebaat. Ook de mantelzorgers.’
tekst: Hermien Miltenburg
beeld: De Zorggroep
Al eerder de LVGO gemeenten al op aanjager in plaats van vertragende factor te zijn.
Peter Hurkxkens zegt
Hij slaat de spijker op zijn kop. Er moet echt een andere manier van denken tot stand gebracht worden over hoe wij toekomstige woningbouw sociaal vorm willen geven.